ผื่นขึ้นตามตัว ผื่นลมพิษ ผื่นแดงคัน เกิดจากอะไร มีวิธีดูแลอย่างไรบ้าง

อาการภูมิแพ้กำเริบ อาจทำให้เกิดภาวะผิวหนังเป็นผื่นขึ้นตามตัว เป็นรอยตุ่มแดง หรือผดผื่นเล็กๆ ที่ส่งผลให้ผิวคุณไม่เรียบเนียน ทั้งยังส่งผลให้เกิดรอยแผลเป็นได้ หากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง แล้วลักษณะอาการผื่นลมพิษ , ผื่นแดง และผื่นขึ้นตามตัวคันเกิดจากอะไร? ปัจจัยอะไรที่ทำให้เกิดภูมิแพ้ขึ้นตามผิวหนังบ้าง? 

วันนี้ทาง Bioderma จึงมาอธิบายจุดเริ่มต้นของผื่นขึ้นตามตัว ตั้งแต่ภาวะแทรกซ้อน ประเภทผื่นคัน วิธีรักษา รวมไปถึงวิธีดูแลผิวที่มีปัญหาผื่นขึ้นตามตัวด้วยตัวเองในบทความนี้

สารบัญบทความ

• ผื่นขึ้นตามตัว ปัญหารำคาญใจของใครหลายๆคน
• อาการผื่นขึ้นตามตัว ผื่นแดงคัน เกิดจากสาเหตุใด
• ภาวะแทรกซ้อนหากมีอาการผื่นขึ้นตามตัว
• ประเภทของผื่นที่ขึ้นตามตัว
• วิธีรักษาอาการผื่นขึ้นตามตัว
• ผื่นขึ้นตามตัวรุนแรงขนาดไหนที่ควรพบแพทย์
• 4 วิธีดูแลและป้องกันผื่นขึ้นตามตัวดังกล่าว
• คำถามที่พบบ่อย
• ข้อสรุป

ผื่นขึ้นตามตัว ปัญหารำคาญใจของใครหลายๆคน 

ภาวะผื่นขึ้นตามตัว (Skin rash) คือ ผิวหนังที่บังเอิญถูกกระตุ้นจากการสัมผัส การรับประทาน การสูดดม หรือปัจจัยทางพันธุกรรม ที่ก่อให้เกิดปฏิกิริยาภูมิแพ้รุนแรง ทำให้สภาพผิวหนังเกิดอาการอักเสบ โดยลักษณะทางกายภาพจะเป็นผดขึ้นตามตัวเม็ดเล็กๆ ผื่นลมพิษ เป็นตุ่มน้ำใส หรือเกิดตุ่มแดงขึ้นตามตัวคันตามทั่วร่างกาย 

ซึ่งหากปล่อยอาการผื่นขึ้นตามตัวไว้โดยไม่ได้รับการรักษา จะก่อให้เกิดอาการคัน ระคายเคือง จนผิวหนังลอกออกมาเป็นขุย ผื่นเม็ดเล็กๆ ขึ้นตามตัวเรื่อยๆ จนกลายเป็นผื่นขึ้นตามตัวเรื้อรังได้

อาการผื่นขึ้นตามตัว ผื่นแดงคัน เกิดจากสาเหตุใด 

ต้นเหตุที่ทำให้เกิดอาการผื่นขึ้นตามตัว จนนำไปสู่สภาวะลมพิษผื่น เกิดได้จาก 2 สาเหตุหลักดังนี้

ภาวะแทรกซ้อนหากมีอาการผื่นขึ้นตามตัว 

หากปล่อยอาการลมพิษ ตุ่มแดง ผดผื่นขึ้นตามตัวไว้โดยไม่ทำการรักษาให้หายสนิท จะเกิดภาวะแทรกซ้อนดังต่อไปนี้ 

• ภาวะแพ้รุนแรงเฉียบพลัน (Anaphylaxis) ผู้ป่วยจะมีภาวะแพ้แบบเฉียบพลันหลังจากสัมผัสสิ่งที่กระตุ้นปฏิกิริยาภูมิแพ้ ลักษณะทางกายภาพจะมีอาการบวม มีผื่นขึ้นตามตัวตามบริเวณทั่วร่างกาย มีความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะแทรกซ้อนทำให้ทางเดินหายใจอุดตัน มีอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน รวมไปถึงอาการความดันต่ำจนหน้ามืด เกิดภาวะช็อก นำไปสู่การเสียชีวิตทันที

สิ่งที่จะบรรเทาภาวะแพ้รุนแรงเฉียบพลันได้ คือ การฉีดยาอะดรีนาลิน (Epinephrine injection) กับแพทย์เท่านั้น

• การติดเชื้อโรคทางแผลผิวหนัง (Dermatitis Infection) ลักษณะตุ่มแดง ผดผื่นผิวหนังตามตัว หรือตุ่มน้ำใส ที่เกิดเป็นแผลเปิดออก อาจทำให้เชื้อโรค แบคทีเรีย เข้าสู่บริเวณแผลในชั้นผิวหนังได้ 

ประเภทของผื่นที่ขึ้นตามตัว 

โรคผื่นขึ้นตามตัวทั่วไป แบ่งออกเป็น 4 โรคตามผิวหนัง ดังนี้

ผื่นคันทั่วไป (Generalized Rash)

สาเหตุ 

• เป็นลักษณะผื่นแพ้อากาศตามลมฤดูกาล โดยเฉพาะฤดูหนาว จะพัดเกสรดอกไม้ ฝุ่น PM2.5ขึ้นมาในอากาศ จนอาจให้เกิดรอยผื่นคันตามตัว เกิดการสร้างอนุมูลอิสระ ที่ทำลายสารแอนติออกซิแดนซ์ภายในผิวหนังให้มีปริมาณน้อยลง หรือภาวะอากาศแห้งทำให้เกิดอาการคันเนื้อคันตัวจนเป็นผื่นคันผดเล็กๆ หรือตุ่มแดง ตามแนวข้อศอก แขน ขา และตามคอ

วิธีดูแลเบื้องต้น

• อาบน้ำอุณหภูมิปกติ ยิ่งน้ำเย็นยิ่งดีจะช่วยให้ผิวหนังได้รับความชุ่มชื้น เพราะการอาบด้วยน้ำอุ่นจะทำให้ผิวหนังแห้งกร้าน ก่อให้เกิดการระคายเคืองสูง
• ใช้ผลิตภัณฑ์อาบน้ำที่อ่อนโยนต่อผิว มีค่าความเป็นกรด-ด่างสมดุล 
• ใช้ครีมบำรุงผิวสูตรเพิ่มความชุ่มชื้น ไม่ใช้สารน้ำหอมระเหย เพื่อลดอาการผื่นขึ้นตามตัว ผิวหนังอักเสบ รวมไปถึงอาการระคายเคือง บำรุงสุขภาพผิว เติมคอลลาเจนสู่ผิวกายให้มีความเต่งตึง

ผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง (Atopic Dermatitis)

สาเหตุ 

• เกิดจากการที่ผิวหนังได้รับการสัมผัสไรฝุ่น ฝุ่นละออง หรือสารเคมีที่มีมลภาวะต่อผิวหนังสูง 
• ปริมาณฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen) ในเพศหญิง , ฮอร์โมนคอร์ติโคสตีรอยด์ (Corticosteroids) และฮอร์โมนต่อมใต้สมอง (Pituitary gland) มีการทำงานที่แปรปรวน จนทำให้ผิวหนังเกิดภาวะผื่นขึ้นตามตัว เป็นลมพิษตามผิวหนัง
• ภูมิคุ้มกันร่างกายบกพร่อง
• ผิวหนังแห้งกร้าน เกิดการระคายเคืองจนผิวหนังอักเสบ ตุ่มแดงขึ้นตามตัว ไม่คัน ไม่มีไข้

วิธีดูแลเบื้องต้น

• อาบน้ำทันทีเพื่อชำระคราบฝุ่นและเหงื่อออก
• สวมใส่เสื้อผ้าสบายตัว ไม่ควรใส่เสื้อที่รัดรูป เสี่ยงการเสียดสีระหว่างผ้าและผิว ที่ก่อให้เกิดอาการคันระคายเคือง
• ทาครีมบำรุงผิวจำพวก โลชั่นเซรั่ม หลังอาบน้ำอย่างสม่ำเสมอ 
• ทานยาแก้แพ้จำพวกกลุ่มแอนตี้ฮีสตามีน (Antihistamines) ที่ช่วยบรรเทาอาการคัน ลมพิษ ผื่นขึ้นตามตัวแบบเบื้องต้น

ผื่นลมพิษ (Urticaria)

สาเหตุ 

• ร่างกายเกิดภาวะปฏิกิริยาภูมิแพ้ทันที หลังจากสัมผัส รับประทาน สูดดม เช่น อาหาร ยา การสวมใส่เสื้อหนังสัตว์ หรือการดมเกสรดอกไม้ เป็นต้น 

วิธีดูแลเบื้องต้น

• ทานยาแก้แพ้จำพวกกลุ่มแอนตี้ฮีสตามีน (Antihistamines) ที่ช่วยบรรเทาอาการคัน ลมพิษ ผื่นขึ้นตามตัวแบบเบื้องต้น
• ทาครีมบำรุงประเภท โลชั่นที่ไร้น้ำหอม 
• ทาคาลาไมน์เพื่อลดอาการคัน ระคายเคือง และมีรอยผื่นขึ้นตามตัว
• ห้ามแกะ เกา ขูด กับบริเวณผิวหนังที่มีผื่นลมพิษเด็ดขาด เนื่องจากยิ่งเกามากจะทำให้ผื่นแพร่กระจายไปยังบริเวณอื่นมากขึ้น
• หลีกเลี่ยงการไปสถานที่ที่นำไปสู่ภาวะผื่นลมพิษ

ผื่นแพ้สัมผัส (Allergic Contact Dermatitis)

สาเหตุ 

• เกิดจากการใช้ผลิตภัณฑ์จำพวกสบู่ , ผงซักฟอก เครื่องสำอาง และครีมบำรุงผิว ที่ก่อให้เกิดอาการแพ้ระคายเคืองต่อผิวหนังทันที 

วิธีดูแลเบื้องต้น

• งดการใช้ของจิปาถะที่ก่อให้เกิดภาวะผื่นขึ้นตามตัว มีตุ่มแดง และผดเล็กๆ
• ใช้ผลิตภัณฑ์ที่ใช้สารสกัดจากธรรมชาติ ไม่ใส่สารน้ำหอมระเหย และสารเคมีประกอบ
• ใช้โลชั่นที่มีค่าความเป็นกรด-ด่างสมดุล 
• ทานยาแก้แพ้จำพวกกลุ่มสเตียรอยด์ในกรณีที่มีจุดแดงขึ้นตามตัวไม่คัน แต่หากมีภาวะอาการคันให้ทานยาแก้แพ้ร่วม

วิธีรักษาอาการผื่นขึ้นตามตัว 

การรักษาอาการผื่นขึ้นตามตัวที่สร้างความระคายเคืองแบบเบื้องต้น สามารถบรรเทาอาการด้วย 5 วิธีรักษา ดังนี้

• การทานยาแก้แพ้ ชนิดทั่วไป ลดอาการคัน แสบผิว และระคายเคืองของผิวระยะเริ่มต้น

• การทาครีมลดผิวหนังอักเสบ ชนิด คอร์ติโซน (Cortisone) ช่วยลดสภาวะผิวหนังอักเสบ และอาการแพ้และคันทั่วร่างกาย 

• การอาบน้ำด้วยข้าวโอ๊ต การแช่น้ำอุ่นและอาบด้วยครีมข้าวโอ๊ตคอลลอยด์ จะช่วยบรรเทาอาการผื่นขึ้นตามตัวโดยเฉพาะผิวหนังที่แห้งกร้านได้ดี

• การใช้ยาประเภทสเตียรอยด์ หากการทานยาแก้แพ้ไม่ได้ผล แพทย์อาจรักษาด้วยยาจำพวกครีมสเตียรอยด์ที่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบของผิวหนัง หรือแบบยารับประทาน

• ยารักษากระตุ้นระบบภูมิคุ้มกัน ยาชนิดนี้จะเป็นแบบครีมทาผิวที่ช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันผ่านผิวหนัง เช่นครีมทาโครลิมัส (Crolimus) และครีมพิเมโครลิมัส (Pimecrolimus) 

ผื่นขึ้นตามตัวรุนแรงขนาดไหนที่ควรพบแพทย์ 

ลักษณะอาการผื่นขึ้นตามตัวแบบไหน ที่ควรพบแพทย์ทันที จะมี 4 อาการเสี่ยงดังนี้

• หายใจแรง หายใจติดขัด
• ผื่นขึ้นตามตัวเฉียบพลันและแพร่กระจายทั่วร่างกายอย่างรวดเร็ว หรือมีไข้ร่วมด้วย
• มีรอยแผลพุพอง ตุ่มน้ำใส สะเก็ดแตกเป็นแผลเปิด
• แผลรอยผื่นขึ้นตามตัวมีหนองสีเหลืองออกมา

การวินิจฉัยของแพทย์ มีแบบไหนบ้าง

การพิสูจน์ของแพทย์เฉพาะทางที่มีความเชี่ยวชาญด้านโรคผิวหนัง จะใช้การวินิจฉัย 3 วิธีดังนี้ 

• การตรวจชิ้นเนื้อ (Biopsy) แพทย์จะทำการตัดชิ้นเนื้อก้อนเล็กจากผิวหนังและเนื้อเยื่อ เพื่อทำการพิสูจน์หาเชื้อไวรัส แบคทีเรียในตัวอย่างก้อนเนื้อ
• การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนัง (Allergy test) ได้แก่ การทำทดสอบสารภูมิแพ้ในอากาศ (Skin Prick Test) คือการใช้น้ำยาสกัดจากสารก่อภูมิแพ้ มาทดสอบผิวหนังผู้ป่วย เหมาะกับการพิสูจน์ภูมิแพ้ประเภทลมพิษเป็นอย่างมาก
• การตรวจเลือด (Blood tests) เป็นการตรวจเช็คโรคผิวหนังที่ดูจากแอนติบอดีที่ไหลเวียนในเลือดในระบบอวัยวะส่วนอื่นๆ

4 วิธีดูแลและป้องกันผื่นขึ้นตามตัวดังกล่าว 

โดยทั่วไป ผู้ที่มีภาวะอาการผื่นขึ้นตามตัว สามารถดูแลรักษาตัวเองด้วย 4 วิธี ดังนี้

คำถามที่พบบ่อย

อาการของโควิด มีผื่นขึ้นตามตัวจริงหรือไม่ 

โควิด-19 มีอาการผื่นขึ้นตามตัวจริง โดยลักษณะผื่นที่เข้าเกณฑ์โรคโควิดจะมีดังนี้ 

• ผื่นแดงลายตาข่าย เป็นเส้นใยเล็กๆ 
• ตุ่มใสมีลักษณะคล้ายตุ่มน้ำสุกใส 
• ผื่นบวมแดง มีลักษณะอาการคล้ายลมพิษ 

ข้อสรุป

ผื่นขึ้นตามตัว เป็นลักษณะอาการที่ควรระมัดระวังอย่างยิ่ง เนื่องจากอาการเหล่านี้เกิดขึ้นจากปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันผิวหนังบกพร่องจากร่างกายของตนเอง สามารถบรรเทาอาการด้วยการหลีกเลี่ยงสถานที่ที่ก่อให้เกิดภูมิแพ้กำเริบ เลือกใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวกายที่อ่อนโยนและช่วยเติมความชุ่มชื้นให้ผิวด้วยการทาครีมที่ปราศจากแอลกอฮอล์ น้ำหอมระเหย หากรักษาอาการเบื้องต้นด้วยการทานยาแก้แพ้แล้วผื่นขึ้นตามตัวยังไม่หาย ควรนัดพบแพทย์ทันที 

นพ.รวิ เรืองศรี. ภาวะแพ้อาหารในผู้ใหญ่ (Adult-onset food allergy). Sukumvithospital. https://sukumvithospital.com/content.php?id=3545

นิรนาม. สังเกตอาการแพ้ถั่วและวิธีรับมือก่อนเป็นอันตรายถึงชีวิต. Pobpad. https://www.pobpad.com

Faculty of Medicine Siriraj Hospital. (April 02 , 2022). ATOPIC DERMATITIS. Mahidol. https://www.si.mahidol.ac.th/siriraj_online/thai_version/Health_detail.asp?id=22